Skomentuj 
Podziel się!
Udostępnij
Twittnij
Wyślij
Drukuj
Szybki rozwój polskiego rynku lotniczego jaki odnotowujemy od kilku lat wywołuje nie tylko efekty korzystne, lecz także narastanie problemów, jakie w dłuższej perspektywie wymagać będą rozwiązania, zarówno na szczeblu mikro, jaki i makroekonomicznym - mówi Marek Rekowski, profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu,kierownik Katedry Mikroekonomii w rozmowie z Anną Jakubczyk z PRTL.pl
Jakie są główne argumenty przemawiające za koniecznością opracowania strategii rozwoju polskiego systemu transportu lotniczego? Dlaczego nie jest dobrze, tak jak jest - bez strategii? Rynek się przecież rozwija w wyjątkowo szybkim tempie, porty lotnicze inwestują na potęgę a narodowy przewoźnik rozwija skrzydła po latach zapaści?
- Szybki rozwój polskiego rynku lotniczego jaki odnotowujemy od kilku lat wywołuje nie tylko efekty korzystne, lecz także narastanie problemów, jakie w dłuższej perspektywie wymagać będą rozwiązania, zarówno na szczeblu mikro, jaki i makroekonomicznym. Chciałbym zwrócić uwagę na kilka z nich.Infrastruktura porów lotniczych, która została znacznie rozbudowana, m.in. przy pomocy środków unijnych, wyczerpuje się. W niektórych portach szybciej, w innych wolniej. Za kilka, kilkanaście lat porty lotnicze będą potrzebować większej infrastruktury, zdolnej do obsłużenia rosnącej liczby pasażerów i operacji lotniczych. Dotyczy to zarówno największych portów regionalnych, jak i warszawskiego Lotniska Chopina.
Równocześnie wiele portów, zwłaszcza tych zlokalizowanych w miastach lub w ich pobliżu, napotykać będzie na coraz większe bariery środowiskowe i koszty rozwoju. Zmienia się również struktura rynku lotniczego oraz międzynarodowe uwarunkowania funkcjonowania polskich portów i linii lotniczych.
Uwzględnienie wszystkich tych zjawisk decydujących o rozwoju rynku lotniczego w Polsce wymaga podejścia strategicznego, zarówno na szczeblu rządowym, jak i na poziomie podmiotów: portów, linii lotniczych oraz instytucji rynku lotniczego, takich jak ULC i PAŻP.
W jakim stopniu dotyczy to centralnego portu lotniczego?
- Rozwój CPL - Centralnego Portu Lotniczego jest kluczowym elementem rozwoju rynku lotniczego w Polsce. Problem CPL powraca, jak przysłowiowy bumerang, wraz ze zmianą rządu i kompetencji w zakresie polityki gospodarczej, przekazywanych powoływanym strukturom administracji centralnej. Niestety, jak dotychczas nie doczekaliśmy się definitywnego stanowiska rządowego odnośnie CPL. Powstawały wprawdzie cząstkowe opracowania na ten temat, lecz nie doczekały się one jakiejkolwiek implementacji w polityce gospodarczej.Potencjalny popyt na pasażerskie usługi lotnicze w Polsce jest duży. Prognozy ULC mówią o prawie 60 milionach pasażerów w 2030 roku. Zdolności obecnej infrastruktury warszawskiego portu lotniczego szacowane są na 20 mln pasażerów rocznie i mogą wyczerpać się w ciągu 10 lat. Zasadniczą przeszkodą w dalszym rozwoju Lotniska Chopina będą ograniczenia środowiskowe związane ze wzrostem operacji lotniczych (głównie hałas i zanieczyszczenie powietrza), regulacyjne (UE) oraz społeczne (wzrost świadomości i organizacji pro-środowiskowych).
Istnieją więc przesłanki dla powstania CPL w Polsce. Problemem strategicznym jest to, czy budować od podstaw nowy CPL, czy też przyjąć inne rozwiązania alternatywne.
Często wskazuje się na trzy rozwiązania:
- budowę nowego lotniska centralnego poza Warszawą,
- utworzenie duo-portu Warszawa - Modlin,
- rozbudowę obecnej sieci lotnisk.
Różne są opinie i stanowiska na ten temat. Nie ma jednak kompleksowej analizy strategicznej, która uzasadnia takie, czy inne rozwiązanie, zwłaszcza w kontekście strategii rozwoju całego rynku lotniczego, a szerzej rynku transportowego w Polsce i Europie.
Ponieważ Centralny Port Lotniczy ma znaczenie strategiczne, decyzja o jego powstaniu (w takiej czy innej formie) musi powstać na szczeblu rządowym. Czas jest tutaj istotnym czynnikiem zważywszy, że sama procedura decyzyjna oraz wykonanie niezbędnych analiz (ekonomicznych, społecznych, prawnych, itd.) będzie wymagać 2-3 lat i sporych nakładów.
CPL powinien opierać się na bazującej w nim dużej linii lotniczej. Na ile taką rolę może odgrywać LOT?
- Jednym z istotnych elementów strategii polskiego rynku lotniczego musi być uwzględnienie roli jaką powinien odgrywać główny przewoźnik bazujący w CPL. Obecnie jest nim LOT (z bazą w Warszawie). Od momentu podjęcia decyzji o budowie CPL do działań operacyjnych upływa kilkanaście lat. Różne mogą być w tym czasie losy LOT-u: może nadal pozostawać przedsiębiorstwem państwowym, może zostać sprzedany lub, w czarnym scenariuszu, zbankrutować (podobnie jak węgierski Malev). Zwłaszcza w przypadku sprzedaży (np. dużemu przewoźnikowi o silnej pozycji rynkowej) nie będzie wiadomo, czy nowy właściciel zechce koncentrować działalność w CPL.Coraz większą rolę na rynku lotniczym w Polsce odgrywają porty regionalne. Do jakich problemów rozwoju portów regionalnych powinna odnosić się strategia?
- W odniesieniu do portów regionalnych problemem jest m.in. poziom nasycenia rynku usługami tych portów, a także tendencja w relacjach między portami, w tym z portem centralnym. O ile nie ma wątpliwości, że w Polsce jest miejsce dla jednego lotniska centralnego, o tyle nie ma jasności co do optymalnej ilości portów regionalnych oraz kryteriów polityki gospodarczej w tym zakresie.Równocześnie zmieniają się radykalnie relacje między portami: rozwój sieci transportowej (autostrady, szybka kolej) sprawia, że narasta nakładanie się obszarów ciążenia portów (catchment areas), co prowadzi do intensyfikacji relacji konkurencyjnych. Porty coraz silniej będą konkurować o pasażerów ze wspólnych części obszarów ciążenia. Będą także konkurować o przewoźników, zwłaszcza nisko-kosztowych.
Polski rynek lotniczy jest asymetryczny. Monopolistycznej pozycji rynkowej przewoźników, zwłaszcza nisko-kosztowych (Ryanair i Wizz Air), odpowiada coraz bardziej konkurencyjny rynek po stronie portów lotniczych. Siła działań Ryanaira jest ogromna – prowadzi nawet do zmykania portu lotniczego. Spektakularnym przykładem jest bankructwo Frankfurt Hahn po wycofaniu się przewoźnika. Innym przykładem jest wycofanie się linii nisko-kosztowych z portu Oslo Torp w reakcji na podniesieniu opłat pasażerskich i w konsekwencji cen biletów. Jest to ważna lekcja dla tych naszych portów, które są zdominowane przez linie nisko-kosztowe, np. Modlin.
Powyższe zmiany prowadzą m.in. do pogłębiania się nierównowagi strukturalnej rynku portów regionalnych. Umacniają się segmenty rynkowe – porty pierwszego segmentu (Kraków, Gdańsk), drugiego (Katowice, Wrocław, Modlin, Poznań) i trzeciego (pozostałe, choć tutaj są spore różnice między np. Łodzią a Zieloną Górą-Babimostem).
Na czym powinno polegać powiązanie tej strategii z ogólną strategią transportową kraju?
- Transport lotniczy i jego infrastruktura stanowi ważny element całego systemu transportowego, krajowego i europejskiego . Integracja transportowa powinna przede wszystkim ułatwiać i optymalizować czas dostępu pasażerów do głównych środków transportu: kolej, samochód, samolot.Dlatego strategia rozwoju rynku lotniczego w Polsce powinna być budowana w powiązaniu ze strategiami rozwoju innych rynków transportu, zwłaszcza drogowego i kolejowego. Niestety, dotychczas każdy z tych segmentów rynku transportowego jest rozwijany niezależnie, m.in. z racji rozproszenia kompetencji administracyjnych oraz braku współdziałania pomiędzy instytucjami odpowiedzialnymi za rozwój danego rodzaju transportu.
Dlaczego diagnoza rynku lotniczego jest tak ważna?
- Każda strategia, w tym także strategia rynku lotniczego, musi opierać się na diagnozie strategicznej. Bez niej budowanie strategii nie jest możliwe. Diagnoza strategiczna zawiera w sobie analizę i ocenę stanu przedmiotu strategii jako całości (analiza wewnętrzna) oraz sytuacji w jego otoczeniu (analiza zewnętrzna) a także synergii otoczenia i wewnętrznych cech podmiotu. Diagnoza jest także nakierowana na identyfikowanie mocnych i słabych stron oraz ustalenie pozycji strategicznej rynku lotniczego w Polsce i podmiotów na nim działających. Dopiero na podstawie ustaleń diagnostycznych przechodzi się do fazy planowania strategicznego i zaprojektowania systemu strategii.Jakie Pana zdaniem są najważniejsze negatywne konsekwencje braku takiego dokumentu rządowego?
- Brak strategii powoduje sporą niepewność i ryzyko w budowaniu programów rozwojowych przez porty lotnicze, zwłaszcza warszawski port lotniczy oraz PLL LOT. Brak strategii zawierającej kierunki działań oraz środki polityki gospodarczej utrudnia portom regionalnym umieszczenie własnych strategii rozwojowych w kontekście całego rynku lotniczego.Jaki powinien być cel strategii rozwoju rynku lotniczego w Polsce?
- Strategia rozwoju polskiego rynku lotniczego powinna uwzględniać wyzwania, jakie stoją przed podmiotami tego rynku: portami, liniami lotniczymi (głównie PLL LOT) oraz instytucjami (ULC, PAŻP, ministerstwa, instytucje właścicielskie).W ciągu najbliższych dwudziestu lat zapotrzebowanie na pasażerskie przewozy lotnicze w Polsce wzrośnie prawie trzykrotnie. Dlatego głównym celem strategii powinna być optymalizacja funkcjonowania rynku lotniczego w Polsce w celu zaspokojenia zapotrzebowania na usługi lotnicze w ciągu następnych 10-15 lat. Dla przykładu można wskazać na takie zagadnienia strategiczne, jak: CPL i jego rola w systemie rynku lotniczego, porty regionalne - konkurencja czy współpraca, klaster podmiotów rynku lotniczego, integracja strategii LOT ze strategiami portów lotniczych, zwłaszcza CPL, itd. Cel strategiczny powinien być osiągany przez zrównoważony, efektywny ekonomicznie, konkurencyjny i zintegrowany z systemem europejskim wzrost i rozwój polskiego rynku lotniczego.
W realizacji celu rząd powinien zdefiniować narzędzia oraz środki bezpośredniego i pośredniego oddziaływania na rynek lotniczy, skłaniające i wspomagające działające na nim podmioty do realizowania strategii. Brak instytucjonalnych i finansowych narzędzi prowadzi do tego, że opracowywane strategie pozostają tylko dokumentami spoczywającymi w segregatorach instytucji rządowych.
Jakie powinny zostać podjęte działania umożliwiające opracowanie strategii? Jakich rad i wskazówek metodologicznych i organizacyjnych udzieliłby Pan profesor na wstępnym etapie prac nad strategią?
- Problematyce polskiego rynku lotniczego w XXI wieku, w tym zagadnieniom CPL i strategii rozwoju rynku, poświęcono w ostatnim czasie wiele spotkań i konferencji. Uczestniczący w nich przedstawiciele portów i linii lotniczych, ministerstw, instytucji rynku lotniczego (ULC, PAŻP) oraz środowiska naukowego wskazywali na konieczność opracowania strategii rozwoju rynku lotniczego w Polsce i powołania zespołu, którego zadaniem będzie opracowanie strategii. Etapem wstępnym prac zespołu powinno być określenie celu strategicznego oraz diagnozy rynku lotniczego w Polsce. Dopiero na podstawie ustaleń diagnostycznych przechodzi się do dalszych etapów budowania strategii. Inicjatywa powołania zespołu powinna wyjść od instytucji rządowych związanych bezpośrednio z rynkiem lotniczym.Rozmawiała: Anna Jakubczyk
KOMENTARZE (0)
Do artykułu: Szybki rozwój rynku lotniczego w Polsce rodzi istotne problemy